2014 yılı Türkiye’de maalesef iş kazlarının damga vurduğu bir yıl oldu. Bu kazalar sonucunda hükümet artan iş kazalarına alternatif çözümler aradı. Çözümlerden bir tanesi de geçtiğimiz ay Çalışma Bakanlığı’nca tebliğ edilen bazı mesleklerde Mesleki Yeterlilik Belgesi aranacak olması.
Artan iş kazaları ile birlikte Türkiye’nin son dönemlerde ki en önemli konusu haline gelen İş sağlığı ve güvenliği konusu ile ilgili yasal düzenlemeler ve değişiklikler yapılmaya devam ediyor. Durum böyle olmakla birlikte Ermenek’te meydana gelen maden kazasından sonra hazırlanan torba yasa ile önemli ve yerinde bir düzenleme getirildi. Bundan böyle ‘mesleki yeterlilik’ kavramını sıkça duyacağız. Çünkü bazı mesleklerde mesleki yeterlilik belgesi olmadan çalışmak mümkün olmayacak.
Mesleki yeterlilik ile amaçlanan, işçilerin çalışacakları sektöre ilişkin eğitimli olmaları ve karşılayabilecekleri kaza risklerine karşı tedbirli olmalarını sağlamak. Bu uygulamanın zorunluluk adı altında olduğuna bakmayın. Zaten olması gereken ya da oluşması gereken bilinç budur. Mevcut durumda mesleki yeterlilik belgesi ile konu biraz daha kontrol altında tutulmak isteniyor. Mesleki yeterlilik belgesinin verilmesi ile ilgili kural koyucu makam Mesleki Yeterlilik Kurumu. Bu kurum, eğitim-öğretim kurumlarına ve üniversitelere mesleki yeterlilik belgesi akreditasyon yetkisi veriyor. Bunun sonucunda da akredite olan eğitim ve öğretim kurumlarından mezun olanlara kazandıkları mesleki yeterliliklere uygun Mesleki Yeterlilik Belgesi veriliyor.
Belgeyi alan işçi bir bakıma yapacağı işle ilgili gerekli bilgi ve beceriye sahip sayılıyor. Umarım sistem sağlıklı işler ve verilen belgeler gelişigüzel dağıtılmaz. Çünkü burada esas olan işçinin canı ve sağlığı. Sırf ceza yememek için alınan belgelerin ve önlemlerin sonuçlarını ise hep beraber görüyoruz.
Kimler hangi belgeyi alacak
Mesleki Yeterlilik Belgesi ile çalıştırma zorunluluğu şimdilik bütün sektörler ve işyerleri için geçerli değil. Ama zamanla bunun kapsamının genişletilmesi düşünülüyor.
Öncelikle kapsamda olan işyerleri, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta olanlar. Yani az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışanlar için bu yükümlülük yok. Bunun yanı sıra Mesleki Yeterlilik Kurumu bir tebliğ yayımladı ve hangi işlerde belge alınması gerektiğini belirledi. Dolayısıyla şimdilik sadece tebliğde yer alan işler için belge alınacak. Bu mesleklerin tam listesi şöyle: Ahşap Kalıpçısı, Alçı Levha Uygulayıcısı, Alçı Sıva Uygulayıcısı, Alüminyum Kaynakçısı, Bacacı, Betonarme Demircisi, Betoncu, Çelik Kaynakçısı, Direnç Kaynak Ayarcısı, doğalgaz Altyapı Yapım Kontrol Personeli, Doğalgaz Çelik Boru Kaynakçısı, Doğalgaz Isıtma Ve Gaz Yakıcı Cihaz Servis Personeli, Doğalgaz İşletme Bakım Operatörü, Doğalgaz Polietilen Boru Kaynakçısı, Duvarcı, Endüstriyel Boru Montajcısı, Hidrolik Pnömatikçi, Isı Yalıtımcısı, Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisat Yapım Personeli, İnşaat Boyacısı, İskele Kurulum Elemanı, Kaynak Operatörü, Makine Bakımcı, Otomotiv Elektromekanikçisi, Otomotiv Mekanikçisi, Otomotiv Montajcısı, Otomotiv Sac Ve Gövde Kaynakçısı, Seramik Karo Kaplamacısı, Ses Yalıtımcısı, Sıvacı, Su Yalıtımcısı, Tünel Kalıpçısı ve Yangın Yalıtımcısı.”
Yasada 40 tane meslek belirlenmiş ve hemen hemen hepsi de çok fazla işçinin çalıştırıldığı ana mesleklerden.
Bununla birlikte, daha önceden ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin mesleki ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlardan mesleki yeterlilik belgesi almaları istenmeyecek.
İşverenler için son tarih
İşverenlere bir yıllık süre tanınmış. Yani çalıştırdığınız işçilerin 25 Mayıs 2016’ya kadar mesleki yeterlilik belgesi almasını sağlamanız gerekiyor. Bu tarihten sonra belgesiz işçi çalıştıramayacaksınız.
Peki belgesiz işçi çalıştırırsanız ne olacak? Şayet belgesiz işçi çalıştırdığınız tespit edilirse işveren veya işveren vekillerine Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürü tarafından her bir çalışan için 500 TL idari para cezası verilecek. Bu cezanın ne kadar caydırıcı olduğu ve ülkemizdeki denetim oranının ne seviyede olduğu ayrıca düşünülmesi gereken bir husus. Bu sebeple getirilen sistemin daha etkin kontrolü ve uygulanmasına yönelik önlemler alınması gerekiyor. Mevcut haliyle kuralların işverenlerce ihlal edilmesi yüksek ihtimalli görülüyor.
Çözüm mü?
Çıkan yasalara ve tebliğlere rağmen endişelenmeden edemiyor insan. Cezai müeyyideler tabii ki iş kazalarının önlenmesinde etkili olacaktır, fakat hepsinden önemlisi bu bilinci ve kültürü iş hayatına nasıl entegre edeceğimiz. Biliyoruz ki yasadan sonra bazı iş verenler anlaşmalı kurumlarla iş birliği yapıp eğitim saatlerini düşürecekler ya da işçi eğitimlere gitmeden işveren sayesinde mesleki yeterlilik belgesini alabilciklerdir. Kısaca mevcut hali ile bu kararın ihlal edilme ihtimali yüksek görünüyor. Bu durumda başta da bahsettiğimiz gibi iş sağlığı ve güvenliği konusunun Türkiye içinde bir kültür haline gelmesi ve insan hayatının ne derece önemli olduğunun bilincine varılması gerekiyor. Unutmayalım ki iş kazasının bedelini; işçi hayatı, işveren ise sermayesi ve vicdanı ile öder.
