1.Elektronik Sektörünün Dünyadaki Durumu Dünyada elektronik sektörü, hızla büyüyen ve gelişen bir yapıya sahiptir.
Elektronik sanayine öncelik veren bir politika izleyen ülkelerin, gelişmişlik düzeyinde kısa sürede önemli ilerlemeler kaydettiği görülmektedir. Malezya, Singapur, Güney Kore gibi ülkeler, kalkınmalarını elektronik sektörüne yaptıkları ve yapılacak yatırımlara bağlamışlardır. Batı Avrupa ülkeleri, Uzak Doğu ve Kuzey Amerika ile girdikleri yarışta, yine bu sektörü ön plana almışlardır. Özellikle, Finlandiya ve İsveç gibi ülkeler, bu alanda çok başarılı örnekler sergilemişlerdir. Bu politikanın temelinde ise ArGe’ye verilen önem ve destek yer almaktadır. Sektör, dünya üretim hacminde çalıştırdığı işçi sayısı ve sanayinin tüm alanları üzerindeki etkisi nedeniyle dünyanın lider sanayi sektörlerinden biridir. Dünyanın önde gelen elektronik ihracatçı ülkeleri arasında; Çin, ABD, Güney Kore, Hong Kong, Japonya, Almanya ve Singapur yer almaktadır. Dünyada elektronik ithalatında önemli ülkeler arasında ise; Çin, ABD, Hong Kong, Almanya, Singapur, Japonya, İngiltere, Meksika ve Güney Kore yer almaktadır. Aşağıda Tablo-1, Tablo-2, Tablo-3 ve Tablo-4’te, dünya elektronik ithalatı ve ihracatında önde gelen ülkelerin ve Türkiye’nin 2010 yılındaki ithalat ve ihracat rakamları verilmektedir. Sektörün bölgesel dağılımına bakıldığında, dünya ticaretinden en fazla payı, Asya bölgesinin aldığı görülmektedir. Asya’yı, AB ve ABD takip etmektedir. Sektörde üretim, yoğun olarak televizyon alıcılarında gerçekleşmekte olup; bu ürün grubunu diğer tüketim cihazları izlemektedir. Geçmiş yıllarda televizyon sektöründe Avrupa’nın en önemli üretim üssü olan ülkemiz, LCD ve plazma TV teknolojisine geçmede yaşadığı gecikme nedeniyle ciddi pazar kayıpları yaşamıştır. AB teşvikleri ve büyüyen pazarın etkisiyle Uzak Doğulu üreticiler, Doğu Avrupa’da üretime başlamışlardır. Birçok Uzak Doğulu firma, özellikle Doğu Avrupa’da LCD modülü üretimi ve LCD montaj tesisleri kurarak LCD, panel TV ’lerde AB’de önemli pazar payları elde etmişlerdir.
Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri Sektörünün Dünyadaki Durumu
Beyaz eşya sektöründe kullanılan teknolojinin belli bir olgunluğa gelmesi, gelişmekte olan ülkelerin bu teknolojiyi lisans yoluyla edinmesi ve aynı zamanda beyaz eşya talebinin artması ile birlikte; üretim, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere doğru kaymaya başlamıştır. Örneğin, Batı Avrupa sektörde lider konumundayken, son dönemlerde bu liderliğini Güney Avrupa ülkelerine kaptırmış durumdadır. Amerika kıtasında da üretim, ABD’den Latin Amerika ülkelerine doğru kaymaya başlamıştır. Dünyada beyaz eşya üreticisi şirketler, genel olarak; tüm dünya genelinde üretim ve satış ağına sahip olanlar, bölgesel olarak faaliyet gösteren ve kendi ülkeleriyle birlikte yakın komşu ülke pazarlarında da etkili olanlar ile tek bir ülkede üretim yapan yerel şirketler olmak üzere üçe ayrılırlar. 2009 itibarıyla, 138 milyar ABD doları büyüklüğündeki dünya beyaz eşya pazarında, talep % 3 gerilemiştir. Batı Avrupa’da satışlar yaklaşık % 4 gerilerken, 2009 OcakEkim döneminde Doğu Avrupa pazarı % 25 daralmıştır. Çin, dünya ihracatındaki % 25,9’luk payı ile en çok ihracat yapan ülkeler arasında birinci sıradadır. Çin’den sonra, Avrupa’nın en önemli beyaz eşya üreticilerinden olan Almanya (% 11,7) ve İtalya (% 11,6) gelmektedir. İthalat durumlarına bakıldığında ise; dünyanın en büyük ekonomisi durumunda olan ABD, % 19,3 ile birinci sıradadır. ABD’yi, % 6,8 ile Almanya, % 6,2 ile İngiltere, % 5,9 ile Fransa ve % 4 ile Rusya izlemektedir. ABD ve İngiltere’de beyaz eşya sektörü rekabette büyük bir değişim yaşamamakla birlikte, Almanya’nın rekabet gücü yüksek düzeyden orta düzeye inmiştir. ABD ve Almanya gibi ülkelerdeki beyaz eşya sanayicilerinin uluslararası yatırımlar yapmaları, ülkelerinin rekabet güçlerinin mevcut durumundan nispeten daha düşük görülmesine neden olmaktadır. Özellikle son dönemlerde Güney Kore ve Çin’in ihracatı önemli oranlarda artmakta, İtalya’nın yüksek seviyedeki rekabet gücü ise artarak devam etmektedir. Japonya’nın rekabet gücü ise son dönemlerde düşme yönündedir. Küçük ev aletlerinde, elektrikli süpürge ve buharlı ütü en çok satılan iki ürün grubudur. Epilatörler, saç bakım ürünleri ve su ısıtıcılar, yine çok yoğun satılan ürünler arasındadır. Yapılan bazı sektör araştırmalarına göre, sektörün dünyadaki pazar büyüklüğü, yaklaşık 50 milyar ABD dolarıdır. Bu pazarın büyük bir kısmını AB ülkeleri oluşturmaktadır. Elektrikli Makine ve Cihazlar Sektörünün Dünyadaki Durumu İGEME Elektrikli Makineler ve Kablolar Sektör Raporu verilerine göre, 2008 yılı dünya elektrikli makineler toplam ihracatı, 1,11 trilyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Çin, 149 milyar ABD doları ile dünya elektrikli makineler sanayi ihracatında birinci konumda bulunurken; ABD ikinci, Almanya üçüncü ve Japonya dördüncü sırada yer almıştır. Dünya elektrikli makineler 2008 yılı ithalatı, 1,16 trilyon ABD doları olup; Çin, ABD ve Hong Kong, elektrikli makineler ithalatında önde gelen ülkelerdir.AB elektrik ve elektronik sanayisi ile Avrupa Komisyonu’nun ortak çalışması sonucu hazırlanan ELECTRA raporu, özellikle 3 konuda sektördeki talebi artırmaya yönelik değerlendirmeler içermektedir:
• Enerji verimliliğinin artırılması ve CO2 emisyonunun azaltılması,
• Gelecekte, AB’ye dünyada pazar liderliği kazandırabilecek altsektörlerin ve alanların gözden geçirilmesi,
• Hukuki ve idari düzenlemeler, ticaret engelleri ve standartlar açısından, AB iç pazarında ve dünya pazarlarındaki zorluklar ve fırsatlar, Avrupa Komisyonu ELECTRA raporunu temel alarak, 2009 yılı Ekim ayında “AB’de Rekabetçi ve Sürdürülebilir Bir ElektrikElektronik Sanayi” isimli bir bildiri yayımlamıştır. Bildirimde, sektörün geleceği için özellikle aşağıdaki alanlarda yüksek büyüme potansiyeli görüldüğünün altı çizilmiştir:
• Enerji arz altyapısı (enerji üretimi, iletimi ve dağıtımı, özellikle yeraltı kabloları)
• Enerji verimliliği yüksek binalar (aydınlatmada verimli malzemelerin kullanımı, mevcut binaların yalıtımı vb.)
• Ulaşım şebekeleri (elektrikli arabaların üretimi, hurda araç teşvikleri vb.)
• Sanayi üretimi (elektrikli motorların yenilenmesi, imalat yapılırken bir yandan da elektrik üretilmesi vb.)
• Mevcut sosyal ihtiyaçları karşılayan akıllı ev teknolojileri (yaşlanan AB nüfusu için elektronik sağlık sistemleri, evi işyeri olarak kullananlar için hizmetler, ev aletleri için uzaktan kumanda imkânı sağlayan akıllı ev projeleri vb.)
Sektörün Türkiye’deki Mevcut Durumu
Elektronik Sektörünün Türkiye’deki Durumu
Türkiye elektronik sektörü 2010 yılında 11,28 milyar ABD doları üretim hacmine ulaşarak etkileyici bir büyüme göstermiştir. 2010 yılında 5,58 milyar ABD dolarına ulaşan ihracat hacmi bu sektördeki satışların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Aynı yıl ithalat hacmi, 14,51 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2010 yılındaki üretimin % 32,4’ü tüketim elektroniği, % 18,7’si telekomünikasyon cihazları, % 21’i profesyonel ve endüstriyel cihazlar, % 13,8’i bilgisayar cihazları, % 8,4’ü savunma elektroniği ve % 5,7’si bileşenler alt sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. 2010 yılında elektronik sektörü ihracatı, 2009 yılına göre % 14,3 oranında artmış ve 5,53 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. İhracatın % 33’ünü tüketici elektroniği, % 16,5’ini bileşenler, % 34,6’sını telekomünikasyon cihazları, % 13,8’ini profesyonel ve endüstriyel cihazlar, % 2,1’ini bilgisayar cihazları alt sektörü gerçekleştirmiştir. Elektronik sektörü ithalatı da 2009 yılına göre % 18,7 oranında artarak, 2009 yılında 12,23 milyon ABD doları iken, 2010 yılında 14,51 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. İthalatın % 34,1’i profesyonel ve endüstriyel cihazlar, % 25’i telekomünikasyon cihazları, % 19,4’ü bilgisayar cihazları, % 11,3’ü tüketim elektroniği ve % 10,1’i bileşenler alt sektörü tarafından gerçekleştirilmiştir. Son yıllarda büro makineleri ve bilgisayar imalatı alt sektörünün aldığı patent sayısında artış gözlenmektedir.
Beyaz Eşya ve Küçük Ev Aletleri Sektörünün Türkiye’deki Durumu
Sektör beyaz eşya olarak adlandırılan elektrikli ev aletlerini kapsamaktadır. Beyaz eşya sektörü 4 ana ürün olan buzdolabı, çamaşır makinesi, fırın ve bulaşık makinesi ile birlikte klima sektörünü de bünyesinde barındırmaktadır. Beyaz eşya sektörü, 25 milyon adet üretim kapasitesi ve 21 milyon adet üretimiyle, son 10 yılda çok önemli bir üretim üssü haline gelmiş ve Türkiye, beyaz eşya sektöründe Avrupa’nın lider ülkesi olmuştur. Sektör üretiminin yaklaşık % 70’ini, özellikle Avrupa ülkeleri, komşu ülkeler ve Afrika gibi pazarlara ihraç etmektedir. Beyaz eşyada katma değer % 55–60 civarında olup, dolaylı vergi 1 milyar ABD doları civarındadır. Ayrıca, sektörde yerli malzeme kullanım oranı yaklaşık % 70’tir. Sektörün imalatı daha çok Marmara, Ege ve Orta Anadolu’da yoğunlaşmıştır. Başlıca fabrikalar, İstanbul, Manisa, Eskişehir, Bolu, Bursa, İzmir, Ankara, Kocaeli, Yalova, Kayseri, Konya ve Bilecik’te yer almaktadır. Buzdolabı, 2009 yılında toplam beyaz eşya üretiminin % 38’ini oluşturmuştur. Çamaşır makinesi kategorisi ise % 31’lik üretim payı ile ikinci sırada yer almıştır. Beyaz eşya sektörü de 2009 yılında yaşanan küresel mali krizden etkilenmiştir. Krizin etkilerinin en fazla olduğu 2009’un son çeyreğinde, ihracat hacmi % 25 azalmıştır ve yurt içi satışlar % 30 gerileme kaydetmiştir. Ancak yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde yapılan ÖTV indirimleri sayesinde, 2009 yılı satışlardaki gerileme % 19 seviyesinde kalmıştır. TÜİK (SITC Rev.3) verilerine göre 2009 yılında evlerde kullanılan makineler (çamaşır makinesi, buzdolabı, bulaşık makinesi vb.) toplam ihracatı 2,67 milyar ABD doları, ithalatı ise 731 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Sektör 2010 yılında ihracat rakamını yaklaşık 3 milyar ABD dolarına çıkarmış, ithalat ise 930 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. TÜİK 2011 yılı geçici verilerine göre evlerde kullanılan makineler toplam ihracatı 3,4 milyar ABD doları, toplam ithalatı ise 1,2 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Beyaz eşya sektöründeki ürünler yüksek standartlara sahip ve kaliteli olup, sektörün aldığı patent sayısı da her geçen yıl artmaktadır.
Elektrikli Makine ve Cihazlar Sektörünün Türkiye’deki Durumu
Elektrikli makineler sektöründe ağırlıklı olarak yatırım ve ara malı niteliğinde ürünler yer almaktadır. Türkiye’de elektrik makine üretimi, küçük işletmelerde, dağınık biçimde ve tek bir ürün üretilerek başlamıştır. Ülkemizde planlı kalkınmaya geçişten sonra ara ve yatırım malı niteliğindeki makine ve teçhizat önem kazanmış, sektör bilgi ve sermaye birikimine sahip olarak gelişmiştir. Sektör üretimi içerisinde izole edilmiş tel ve kablo, elektrikli teçhizat ve elektrik motoru, jeneratör ve transformatörler alt grupları ağırlıklı paya sahiptir. Sektörde orta gerilim (OG) kesicileri, röleler, alçak gerilim (AG) pano ve hücreleri, seramik yalıtkanlar, jeneratör, kontaktör, sigorta, iç tesisat malzemeleri ve aydınlatma malzemeleri gibi önemli elektrikli ekipman üretimi de gerçekleştirilmektedir. Ayrıca sektör, mühendislik, proje ve müteahhitlik hizmetlerinde de yüksek bilgi birikimi ve deneyime sahiptir. Türkiye’nin 2010 yılı elektrikli makineler ihracatı yaklaşık 4,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. TÜİK 2011 yılı geçici verilerine göre elektrikli makineler ihracatı 5,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Sektör ihracatında en büyük pay, izole tel ve kablo alt sektörüne aittir. İzole tel ve kablo alt sektörünün 2009 yılı ihracatı 1,2 milyar ABD doları, 2010 yılı ihracatı ise 1,5 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiş ve bu ihracatın büyük bir kısmı İngiltere, Irak, Belçika, Almanya, Suudi Arabistan, İsrail, İtalya, Libya, Türkmenistan ve İsveç’e yapılmıştır. İzole edilmiş tel ve kablo alt sektörünün ardından diğer önemli bir ürün grubu da elektrik transformatörleridir. Elektrik transformatörleri ihracatımızda büyük paya sahip ülkeler Katar, Suudi Arabistan, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkmenistan, Bahreyn, Almanya, Hollanda, Cezayir ve İngiltere’dir. Elektrikli makineler sektörünün 2010 yılı ithalatı yaklaşık 8,1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir (TÜİK, ISIC Rev.3). TÜİK 2011 yılı geçici verilerine göre sektörün ithalatı 9,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu sektördeki ithalatın yoğun olarak yapıldığı ülkeler genel olarak Çin, Almanya, İtalya, Fransa, ABD, Japonya, İspanya, Tayvan, Güney Kore ve Malezya’dır.
