Elektrik Makineleri sektörünün üretiminin büyük bir bölümü, haberleşme altyapısı, şebeke ve enerji sektörü iletim-dağıtım ve üretim yatırımlarına yönelik olarak gerçekleştiriliyor. Sektörün iç talebinin büyük bir kısmını ise elektrikli teçhizat, elektrik motoru, jeneratör ve transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazları alt dalları oluşturuyor.
Türkiye’de elektrikli makineler üretimi, küçük işletmelerde, dağınık biçimde ve tek bir ürün üretilerek başlıyor. Bu tesislerde öncelikle tüketim ve dayanıklı tüketim malları üretiliyor. Ülkede planlı kalkınmaya geçişten sonra ara ve yatırım malı niteliğindeki makine ve teçhizat üretimi önem kazanıyor. Bunu sağlayacak yatırımlar destekleniyor ve korunuyor. Bu şekilde devletin sağladığı teşviklerle diğer sanayi dallarının yanı sıra elektrikli makineler sektörü sanayi de bilgi ve sermaye birikimine sahip olarak ciddi boyutlarda gelişiyor. Türkiye elektrikli makineler sanayinde yaklaşık 5 bin imalatçı faaliyet gösteriyor. Sektördeki istihdam ise 56 bin kişiyi buluyor. İzole edilmiş tel ve kablo ile elektrikli teçhizat alt sektörleri ise elektrikli makineler ana sektörünün üretimde ağırlıklı paya sahip dalların başında geliyor. Sektör içerisinde izole edilmiş tel ve kablo, elektrikli teçhizat ve elektrik motoru, jeneratör ve transformatörler alt gruplarından oluşan ağırlıklı yapının devam edeceği tahmin ediliyor. Ayrıca, sektör üretiminin büyük bir bölümü, haberleşme altyapısı şebeke ve enerji sektörü iletimdağıtım ve üretim yatırımlarına yönelik olarak gerçekleştiriliyor. Sektörün iç talebinin büyük bir kısmını elektrikli teçhizat, elektrik motoru, jeneratör ve transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazları alt sektörleri oluşturuyor. Elektrikli makineler imalat sanayi üretiminde en yüksek payı alan kablo sektöründe 374’ün üzerinde firmanın faaliyet gösterdiği tahmin ediliyor. Doksanlı yılların başında ekonominin tümünde yaşanan dışa açılma süreci, Türkiye’de elektromekanik sanayinin kurulan ilk dallarından olan kablo sanayini de etkiliyor ve sektördeki firmalardan birçoğu tarafından teknoloji transferi gerçekleştiriliyor. Türkiye kablo sanayi son yıllarda yabancı sermayeli şirketlerin getirdiği know-how ile ileri ülkelerin seviyesine ulaştı. Kablo sektöründe bugün küçük işletmelerin yanı sıra orta ve büyük işletmeler de yer alıyor. Türkiye üretiminin yüzde 95’i sektörde ön planda olan dış rekabete açık teknik bilgi ve teçhizatı yeterli görülen 16 büyük firma tarafından gerçekleştiriliyor. Bugün Türkiye’de enerji kabloları ve her çeşit haberleşme kabloları üretilebiliyor. Haberleşmede en son teknoloji ürünü olan fiber optik kablonun yurtiçi üretimine 90’lı yılların başlarında başlanıyor. Bu kabloların üretimine halen birkaç büyük firma tarafından devam ediliyor. Yüksek gerilim kabloları üreten büyük ve orta boy işletmelerde teknoloji ve kalite ortalamanın üzerinde bulunuyor. Küçük tesislerin yüzde 30’unun rekabete hazır olduğu kablo sektöründe talebin büyük ölçüde bağımlı olduğu TEAŞ, TEDAŞ ve hatta PTT gibi büyük yatırımcı kuruluşların son yıllarda yeterli yatırım yapmamalarının iç piyasada durgunluk oluşturduğu ifade ediliyor. Bu durum, kablo üreticilerini ihracata yöneltiyor.
Transformatörlerin Mühendislik Kalitesi AB ile Yarışıyor
Güç ve dağıtım transformatörleri ile ölçü transformatörlerinin üretimi Türkiye’de etkin bir biçimde gerçekleştiriliyor. Türkiye’de güç ve dağıtım transformatörlerinin üretimini gerçekleştiren 9 büyük ve orta ölçekli firmaların kapasitesi, 27.000 MVA’yı buluyor. Güç transformatörlerinin mühendislik kalitesinin AB ülkelerine eşdeğer olduğu Türkiye’de 400 kV ’a kadar olan ölçü trafolarının üretimi 12 büyük firma tarafından yapılıyor.
Elektrik Motorları Üretimin Önemli Bir Bölümünü Oluşturuyor
Elektrik motorları sanayi, elektrikli makineler üretiminin önemli bir bölümünü oluşturuyor. Ev aletlerine yönelik küçük kapasiteli motorların üretimi, 9 orta ölçekli firma tarafından yapılıyor. Ayrıca Türkiye’de 160 kW’a kadar yüksek kapasiteli elektrik motorlarının üretimi gerçekleştiren birkaç firma da bulunuyor. Orta voltaj kesiciler, röleler, düşük voltajlı pano ve hücrelerin seramik yalıtkanların jeneratör, kontaktör, sigorta, iç tesisat malzemeleri ve aydınlatma malzemeleri gibi önemli elektrik ekipmanlarının üretimi orta ve büyük ölçekli firmalar tarafından başarıyla gerçekleştiriliyor.
Türk Firmalar Uluslararası Projelerde Boy Gösteriyor
Elektromekanik imalat sanayindeki bilgi birikimi ve deneyim, elektrik sektörünün mühendislik, proje ve müteahhitlik hizmetleri alanlarında da bulunuyor. Türkiye’de elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımının her aşamasında uluslararası düzeyde hizmet verebilen çok sayıda proje ve taahhüt kuruluşu yer alıyor. Bunların pek çoğu, yurtiçi olduğu kadar yurtdışı deneyime de sahiptir. Sektörde alçak gerilim sistemlerinde 420 kilovolt gerilim kademesine kadar her türlü santral, enerji hattı, dağıtım sistemleri ve endüstriyel tesislerin anahtar teslimi hizmetlerini veren yüzü aşkın Türk firması yer alıyor. Halen Türkiye’de alçak ve orta gerilim şehir şebekeleri ile 170 kilovolt ve 420 kilovolt’luk transformatör merkezlerine ilişkin müteahhitlik işlerinin tamamı ve yüksek-çok yüksek gerilimli enerji iletim tesislerinin inşaat taahhüt hizmetlerinin büyük bölümü Türk firma ve mühendisleri tarafından gerçekleştiriliyor.
Kablo ve Transformatör İhracatta Başı Çekiyor
Türkiye’nin elektrikli makinelerde 2009 yılı ihracatı, 4.4 milyar dolar olarak gerçekleştiriliyor. İzole edilmiş tel ve kablo ile elektrik transformatörleri ve elektrikli ev cihazları ihracatta önem arz eden gruplar arasında başı çekiyor. İhracat açısından sektör toplamı içerisinde ağırlıklı bir paya sahip olan izole edilmiş tel ve kablo ile transformatörler ve elektrikli ev cihazlarından oluşan yapının devam edeceği tahmin ediliyor. Elektrikli makineler sektör ihracatından en büyük payı izole tel ve kablo alt sektörü alıyor. İzole tel ve kablolar, 2009 yılındaki 1.4 milyar dolarlık ihracat hacmiyle en önemli kalemi oluşturuyor. Söz konusu ihracatın büyük bir bölümü ise genelde AB ülkelerine (yüzde 45) yapılıyor. İngiltere, Irak, Belçika, Almanya, Suudi Arabistan, İsrail, İtalya, Libya, Türkmenistan, ve İsveç Türkiye’nin kablo ihracatında ağırlığı olan ülkeler arasında yer alıyor. Elektrikli makineler sanayi ihracatının en önemli bölümünü oluşturan kablo ve emaye tellerde mevcut teknoloji, kalite ve kapasite ile dış piyasalarda rekabet gücü oluştuğu gözlemleniyor. Gümrük birliğine geçiş, kablo sektörünün dışa dönük gelişimini olumlu yönde etkiliyor. Elektrikli makineler imalat sanayi ihracatında diğer önemli bir ürün grubu olan elektrik transformatörlerinin 2009 yılı ihracatı, 753 milyon dolar olarak gerçekleşiyor. Elektrik transformatörleri ihracatının yoğunlaştığı pazarlar ; Katar, Suudi Arabistan, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkmenistan, Bahreyn, Almanya, Hollanda, Cezayir ve İngiltere olarak sıralanıyor. AB ile gümrük birliği çerçevesinde sanayi ürünlerinin ticaretinde uygulanan gümrük vergilerinin sıfırlanması Türkiye’ye diğer önemli rakipleri karşısında rekabet avantajı sağlıyor. AB pazarına girebilmek için Avrupa teknik mevzuatına özel önem vermek gerekiyor. Sektördeki tüm firmalar, Avrupa teknik mevzuatına uyum çalışmalarını gerçekleştirerek CE işaretini almış bulunuyor. Kablo sektöründeki firmaların çoğunun ise ISO serisi kalite belgeleri bulunuyor.
İthalata 6.2 Milyar Dolar
Elektrikli makineler sektörünün 2006 yılı ithalatı, yaklaşık 6.2 milyar doları buluyor. Elektrojen grupları, gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı ve elektrik motorları ürün grupları, sektör ithalatında en yüksel paya sahip alt ürünleri oluşturuyor. Elektrojen grupları için 2009 yılında 918 milyon dolar ödenirken en ithalatın en fazla gerçekleştirildiği ülkelerin arasında Almanya, Çin, Finlandiya, İtalya, Danimarka, ABD ve Brezilya yer alıyor. Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı için Türkiye, diğer ülkelere 2009 yılında 672 milyon dolar ödüyor. İthalatın yapıldığı başlıca ülkeler ise Almanya, Fransa, Çin, İtalya, ABD ve Japonya olarak sıralanıyor. Elektrik motorlarının ithalatı ise ağırlıklı olarak Çin, Almanya, İtalya, Fransa, İspanya, Japonya ve Romanya’dan gerçekleştiriliyor. Genel olarak elektrikli makineler sektörünün ithalatının en fazla yoğunlaştığı belli başlı ülkeleri Çin, Almanya, İtalya, Fransa, ABD, Japonya, İspanya, Tayvan, Güney Kore ve Malezya oluşturuyor.
