İşyerlerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin tehlikeleri ve zararlı etkilerini bilmek, meslek hastalıklarından ve kazalardan çalışanları koruyarak, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamı sağlamak, her işverenin ve bu konuda yetkilendirilmiş kişilerin görevidir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) istatistiklerine göre, dünyada her yıl 2 milyon civarında kişi, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybediyor. Bunların 1.6 milyonunun, meslek hastalığı nedeniyle öldüğü tahmin ediliyor. Meslek hastalıklarının neden , olduğu ölümlerin yaklaşık %30’unun ise kanserojen maddelerden kaynaklandığı düşünülüyor. Çalışma ortamında yapılan risk değerlendirme sonuçlarına göre, kimyasal maddelere karşı solunum koruyucu ekipman kullanılmalıdır. Bunun için aşağıda sıralanan dört madde takip edilir.POTANSİYEL TEHLİKELERİ BELİRLEMEK
Kimyasal maddeler için tehlikeler toz, sis, duman, gaz ya da buhardır. Bu tehlikelerle birlikte çalışma ortamında oksijen yetersizliğinin ya da eksterm sıcaklıkların olup olmadığı da göz önünde tutulmalıdır. Tüm bu tehlikelere karşı sadece tek bir ideal solunum koruyucu sistem bulunamaz. Örneğin, toz filtre takılmış maskeler gaz ve buharlara, gaz buhar filtre takılmış maskeler ise tozlara karşı koruma sağlamaz.
KİRLETİCİLERİN POTANSİYEL SAĞLIK ETKİLERİNİ BİLMEK
Söz konusu kirleticinin insan vücuduna etkilerinin bilinmesi çok önemlidir. Kimyasalların sağlık ve güvenlikle ilgili bilgilere, üreticisi tarafından kullanıcının ana dilinde hazırlanmış Malzeme Güvenlik Bilgi Formu’ndan ulaşılır. Örneğin formda yer alan R (Risk) ve S (Güvenlik) kodları sayesinde, söz konusu kimyasalın riskleri ve güvenlik önlemleri hakkında bilgi sahibi olunur. Risk değerlendirmeleri ve kimyasalların tehlikeleriyle k ilgili bilgilere dayanarak eğitimlerverilir
UYGUN SOLUNUM KORUYUCU SEÇİLMESİ
Çok çeşitli solunum koruyucu bulunmaktadır. Herbiri belirli birtakım uygulamalar için uygun olup tehlike ve risklere göre seçilir.
KULLANICININ EĞİTİMİ
Solunum koruyucu sözkonusu tehlikeye karşı doğru bir şekilde seçildikten sonra, kullanıcılara, tehlikeler, uygulamalar, solunum koruyucunun doğru takılması, kullanımı ve bakımı ile ilgili eğitim verilmelidir. Genel olarak havayı filtre eden ve hava beslemeli olmak üzere iki tip solunum koruyucu ekipman sözkonusudur. Havayı filtre eden ekipmanların bir kısmı, negatif basınç sağlayarak, filtre medyasıyla çalışma ortamındaki kirleticileri tutarak kullanıcıya verir. Bazıları ise basınç sağlayarak hava sağlar. filtre edilmiş temiz havayı bir güç kaynağıyla pozitif kullanıcıya filtrelenmiş temiz Negatif basınçlı solunum koruyucularda, kullanıcı kendi akciğer gücünü kullanır. Pozitif basınçlılarda ise güç kaynağından hava gelir. Bu nedenle pozitif basınçlı ekipmanlar daha konforludur. Hava beslemeli solunum koruyucularda ise temiz hava, bağımsız bir kaynaktan sağlanarak kullanıcıya verilir. Negatif basınçlı gaz buhar filtreleri ile ilgili Avrupa standartlarında yer alan kodlamalarve açıklamaları şu şekildedir
Tip A: Kaynama noktası 65°CPden yüksek belirli organik gazve buharlara karşı kullanılır. Filtre üzerindeki renk kodlaması kahverengidir.
Tip B: İnorganik gazve buharlara karşı kullanılır. Filtre üzerindeki renk kodlaması gridir.
Tip E: Kükürt dioksit ve diğer asidik gazlara ve buharlara karşı kullanılır. Filtre üzerindeki renk kodlaması yeşildir.
Tip K: Amonyak ve türevlerine karşı kullanılır. Filtre üzerindeki renk kodlaması yeşildir.
Tip Hg-P3: Civa buharına karşı kullanılır. Bu filtre aynı zamanda partikül filtreyle birlikte bulunur. Renk kodlaması kırmızı-beyaz’dır.
Tip AX: Kaynama noktası 65°CPden düşük belirli organik gazve buharlara karşı kullanılır.
AXP1, AXP2 ve AXP3 olarak partikül filtreyle birlikte bulunabilir. Filtre üzerindeki renk kodlaması kahverengi-beyaz’dır.
Kimyasallar yukarıdaki tipleri bir arada bulunduruyorsa, kombine filtre kullanılır. Kullanılan her tip grup için yukarıda belirtilen renkler filtre üzerinde bulunur.
Örneğin: ABEK1P3, renk kodlaması kahverengi, gri, sarı, yeşil, ve beyazdır. Tüm kimyasal filtreleR doldurulmuş yapıdan oluşur. Bu kimyasal filtre, sorbenti granül halinde poröz bir malzemedir. Bu sayede gaz buharla etkileşerek, havadan gaz buharını uzaklaştırır. Sık olarak kullanılanı, aktive edilmiş karbon veya aktive edilmiş kömürdür. Aktive edilmiş karbon, pek çok gaz ve buhar için yüksek adsorplama kapasitesi olan metrekare yüzey alanı sayesinde buharların alanına sahiptir. Bu büyük yüzey adsorpsiyon yoluyla organik uzaklaştırılması sağlanır. Adsorpsiyon, gaz veya buhar moleküllerinin aktive edilmiş karbon yüzeyine yapışmasıdır. Bazı durumlarda aktif L karbon kimyasal bir i molekülle etkileştirilir Belirli bir çalışma alanı içindeki kirleticilerin hepsine karşı koruma sağlayabilecek bir solunum koruyucu bulunamaz. Spesifik sınırlamalar solunum koruyucuların paketlerinde ve kullanım klavuzlarında bulunur. Bu bilgiler, her kullanımın öncesinde okunmalıdır. Her solunum koruyucu ekipman için, belirli bir koruma faktörü vardır. Çalışma ortamında kişi bazında yapılan ölçüm sonuçlarının, maruziyete izin verilen değere oranlanmasıyla bulunan rakam, solunum koruyucu seçiminde önemli kriterlerden biridir. En az bu rakam kadar koruma faktörüne sahip ekipman kullanılması gerektiğini ifade eder. Solunum koruyucu kullanılmaması, fazla miktarda kirleticiye maruz kalınmasına ve çeşitli rahatsızlıklara, kalıcı hastalıklara neden olabilir.
Solunum koruyucu ekipmanında yıpranma, renk değişimi gibi durumlar gözlendiğinde, son kullanım tarihi beklenmeden yenisiyle değiştirilmelidir. Filtreli solunum koruyucuların kullanımı sırasında kirleticinin I kokusu ve/ veya tadı hissediliyorsa, filtrenin ömrü bitmiştir, mutlaka yenisiyle değiştirilmelidir. Ömrü bitmiş ya da deforme olmuş filtrelerle çalışmaya devam etmek, kullanıcıda ciddi ve geri döndürülemez rahatsızlıklara sebep olabilir. Filtrelere hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir. Hava tutmak, yıkamak gibi işlemler filtreyi sahip olduğu Avrupa standardından çıkaracağından, koruma garantisi verilmez.
